1. Inleiding door Rudi Franssens, ondervoorzitter VJV

Rudi Franssens licht toe dat het VJV nu al 40 jaar bestaat  en in al die tijd haar onafhankelijkheid en neutraliteit heeft kunnen behouden en zelfs versterken.  Omwille van dit jubileumjaar werd daarom besloten dit debat te houden, en niet toevallig ook in het IPV (Internationaal Perscentrum Vlaanderen) zelf op de Grote Markt 40 - 2000 Antwerpen, waar op dit moment op de gelijkvloers nog steeds een zeer boeiende voorstelling loopt over de geschiedenis van en interactie tussen de pers en de film.  Ook Godelieve Vaesen (voorzitster VJV) en onderhavig VJV-lid zijn eveneens aanwezig.  Er wordt nog even kort verwezen naar de voordracht met Geert Bourgeois verleden jaar, en omdat blijkbaar een heel aantal niet-leden in de zaal aanwezig zijn, wordt kort nog even toegelicht dat het VJV naast de beroepsfederatie bestaat, en een elektronisch nieuwsbrief alsook een periodiek tijdschrift uitbrengt, wat allemaal terug te vinden is op de site http://vjv.info/, met dankwoord aan Hilde Van Gool.

Elke seconde wordt er normaal een nieuwe weblog gestart.  Er zijn bij benadering reeds 74.000.000 webstekken, maar er is plaats voor zo’n 4 mio aparte domeinnamen.  Deze kunnen opgesplitst worden in statische en actieve anderzijds.  Onder deze laatste rubriek vallen onder andere de ‘weblogs’.  Hiervan vind je er op diverse domeinen, gaande van politieke, filosofische, muzikale, internetgeoriënteerde tot specifieke beroepsgebonden weblogs.  De vraag die zich dan meteen opdringt en zal voorgelegd worden, zal zeker zijn of bloggers dan wel (web)journalisten zijn, en of het hier om meningen en het vrijwaren van de vrije meningsuiting gaat, dan wel over een gevaarlijkere informatieverstrekking die eventueel een verborgen agenda kan verschuilen.  Kortom, als Vlaamse Journalisten Vereniging vonden we het de allerhoogste tijd hierover een debat te organiseren.

2. Debat zelf – 20:22 h

Voor een gemak van werken worden hieronder de afkortingen gebruikt:
· KT staat voor de moderator Kurt Tuerlinckx
· LVB staat voor de protagonist Luc Van Braekel
· DD staat voor de antagonist Dominique Deckmyn

KT: Hoe snel is de weblog geëvolueerd en tot zijn huidige vorm gekomen?

LVB:
Primo gaat de concrete aanleiding voor de start van mijn weblog, terug tot eind 2002 bij een conferentie te Silicon Valley (Supernova).  Inhoudelijk ging het over social networks en wireless networks, en het viel hem op dat heel wat andere bezoekers tijdens het luisteren al hun verslagen opmaakten en live publiceerden via weblogs, blijkbaar in Amerika al vrij standaard geworden in dat jaar.  Toen ik terug kwam startte ik daar mee, en toen is het allemaal vrij snel gegaan.

Anderzijds zijn de weblogs een vanzelfsprekend vervolg op een evolutie die reeds meer dan 10 jaar bezig is over wederzijdse informatie-uitwisseling en evolueerden de voorlopers van de BBS (Bulletin Board Systems) zoals Fidonet, tot de eerste internetversies daarvan, vervolgens ook forums en gelijkaardige zoals be-politics (ik vermoed dat www.politics.be werd bedoeld) tot hun huidige vorm, waaronder de weblogs. 

Het werd dus snel een mogelijkheid voor mij  om de actualiteit enerzijds met een persoonlijke opinie en onmiddellijk weer te geven, en tevens hielp het ook altijd mijn gedachten te comprimeren en te ordenen.  Een weblog helpt mij persoonlijk dus zeker om een coherentie visie te ontwikkelen en weer te geven en blijkbaar wordt dit duidelijk ook zo op prijs gesteld, gezien het succes daarvan.

KT (richt zich tot DD): Zijn er uit hetgeen u hier hoort, dan verschillende soorten journalisten volgens u, of is het hele bloggers-gebeuren eerder een privé aangelegenheid van mensen die in hun privé tijd of zelfs hun privé-leven in een soort dagboek willen bijhouden en van commentaar voorzien?

DD:
Webjournalistiek heeft een moeilijke start gehad.  Zelf zit ik al 15 jaar eigenlijk in de IT, en De Standaard/VNU was als een van de eerste al in 1994 op internet, dit wellicht in navolging van Compuserv (nvdr: ook een BBS op dat moment).  In 1995-1996 was ik echter al wat uitgekeken op het klassieke redactiewerk, en toen kwam overal de slogan “print is dead” op, waarmee bedoeld werd dat iedereen ervan overtuigd raakte dat de papieren krant zou verdwijnen.  Ook bij de VNU kwamen er nieuwe betrekkingen omtrent de webkant, en daar dit goed betaalde, maakte ik als een van de eerste de stap naar die andere zijde.

In 1997-1998 werkte ik al voltijds daarvoor (en werd ook zo betaald).  In die periode werden ook de eerste geluiden op internet gezet waarvan ik mij het specifieke formaat niet meer herinner, want MP3 bestond nog niet (nvdr: in .wav formaat was dat toen) en maakte ik de eerste soort ‘podcast’ mee (artikel in combinatie met geluid dus).

In 1999 was mijn drang naar het wit glanzend echter terug en was ik eigenlijk uitgekeken op die informatica, en keerde ik terug naar het opstellen en verifiëren van redactionele artikels door beroepsjournalisten met professionele inhoud.  Op dit moment komen de Bloggers eigenlijk net op die gratis achter hun computertje hun tijd besteden aan weblogs over van alles en nog wat.

DD aan LVB:
Als ik dus mag samenvatten beweert u dat u geen blogger bent omdat u zowel geen tijd daarvoor heeft, en om het feit dat u daarvoor niet betaald wordt.  Mag ik dan de vraag stellen of het om een hobby (in de vrije tijd) gaat, dan wel dat het eerder een eigen visie betreft (eventueel met therapeutische inslag).  Is dat journalistiek?

LVB:
Voor mij is het eigenlijk een hobby. Media en technologie zijn altijd een hobby geweest, en anderzijds had ik mijn beroep. De blog kun je vergelijken met een kruisspin, die zich op een web in het midden tussen beide zijden bevindt. 
Ten eerste is het een hobby, want het brengt misschien iets aan reclame op, maar dat is net voldoende om de kosten van de hosting e.d. te kunnen financieren.
Ten tweede is het ook een uitlaatklep.
Ten derde probeer ik afstand te bewaren, en ten vierde bevind ik mij wellicht tussen een opinie-blog en een nieuws-blog.
Ik ben ervan overtuigd dat er echter wel duiding moet zijn, dat elk medium een selectie moet maken.  De term journalist heeft door de jaren heen al maar minder en minder inhoud gekregen.  De webloggers zijn eigenlijk pas zelfs nadien soms als journalisten beschouwd geworden.  Vroeger was het publiceren voor de massa aan zeer strenge regels onderworpen, en had men ook professioneel en duur materiaal nodig.  Met de komst van internet en het afdrukken van de teksten thuis en het zomaar kunnen lezen, is het schrijven eigenlijk voor iedereen geworden.  Al in de vorige eeuwen, was de titel ‘klerk’ een beschermd beroep. Daarna zijn we in een tijd gekomen waarin iedereen kon lezen, en beroepsauteurs werden zeldzamer en zeldzamer.  De weblogs zijn een essentiële stap in de democratisering van de communicatie door internet en om deze reden denk ik dat de oorspronkelijke journalistiek almaar een geringere rol zullen spelen of toch voor een groot stuk zullen verdwijnen of verminderen.

DD:
Komt tussen omdat hij duidelijk niet akkoord gaat met deze stelling.  Dat de “zwoegende vakpers” en de rol die de journalist speelt, zal verminderen, daar ga ik totaal niet mee akkoord.  Met Google kun je dan wel snel van alles opzoeken, maar het belangrijkste vind je er niet in: Of het waar is of niet waar, en wat belangrijk is en niet belangrijk.  Een boekje brengt dit alles veel logischer, en is heel wat stappen van redactie doorlopen en nagetrokken.

KT komt tussen: Het is inderdaad zo dat bij de informatieverstrekking, bijv. van Wikipedia, waar gebruikers zelf begrippen kunnen aanvullen en toelichten, inderdaad niet alles klopt wat daar in staat.

LVB:
Dat is iets anders.  Er is een onderscheid tussen een redacteur en een journalist.  De rol van de redacteur zal volgens mij niet van belang afnemen en belangrijk blijven.  Maar wat belangrijk is, dat kunnen de lezers toch ook wel zelf uitmaken?  Google is bovendien menu-gestuurd en met algoritmen wordt wel automatisch bepaald wat belangrijk is zonder dat er een mens in tussenkomt (nvdr: a.h.v. bezoekerstellers en bij het constateren van niet betrouwbare alsook van puur commerciële bronnen met bedrijfsbelangen worden deze in automatische lijsten ondergebracht zodat deze minder of zelfs niet meetellen in de algoritmen), wat toch veel meer de objectiviteit waarborgt dan een redacteur die gebonden is aan een krant.  Bovendien is er in http://news.google.com/ ook een volgorde ingebouwd van de toonaangevende beroepspers, waarmee rekening wordt gehouden met dit soort risico’s.  In die zin zal de beroepsjournalist een kanaal blijven dat wellicht deels nog zal blijven bestaan.  Maar tussen de weblogs zitten er zeker heel goede en het is een evolutie die zeker niet meer te stoppen is en waar blijvend mee rekening zal moeten worden gehouden.

KT (naar DD toe): Hoe gaat u om met het nieuwe fenomeen?

Het is mijn overtuiging dat de beroepspers er beter van af blijven. De beroepsjournalistiek creëert een product waarvan je kunt zeggen “This is fit for print”., een kwaliteitskeurmerk. Ik blijf erbij dat de professionele media van die weblogs moet blijven.

KT: Maar de weblogs worden toch al gebruikt door de media?  Er bestaan ook weblogs over “recht op werken” en zelfs een advocatenkantoor uit Gent heeft geloof ik ook een.

LVB:
De krant is laat, en is dikwijls te laat.  Zoals in alles zijn er goede en minder goede weblogs, en heel wat weblogs die nu starten zullen er binnen een paar maanden al niet meer zijn.  Dat is met alles zo.  Zo is de weblog van DS (De Standaard) zelfs een van de betere, en wat ook verrassend is, is dat er vanuit een weblog ook links gelegd kunnen worden naar betalende artikels van De Standaard zodat ik als niet-abonnee direct ook verwezen wordt naar de betaalartikels van de kranten en die dus kan lezen.  Zoals echter een krantnaam garant zou moeten staan voor professionele journalisten, ligt het ook aan de persoon die achter de weblog zit welke kwaliteit en zekere mate van objectiviteit deze weblog zal weerspiegelen.  Mijn kernvraag naar de geschreven pers toe is echter of deze nog de onafhankelijkheid kunnen waarborgen, daar ze enorme bedragen ontvangen via de advertenties van de overheid, en ook subsidies ontvangen voor de technologische vernieuwingen.  Is het jullie op deze wijze nog mogelijk om objectief te zijn tegenover de regering?  Terwijl de bevolking overwegend rechts is, valt het uit de kranten toch op dat zij een duidelijk linkse koers varen en toch zeer weinig kritisch zijn tegenover heel wat gebeurtenissen?

DD:
Er zijn inderdaad een aantal blogs van goede kwaliteit, en daar zit dan een goede BLOG-journalist achter.  Maar dat links zijn, dat staat toch los van de kwaliteit en heeft niets te zien met objectiviteit.  Kritiek kan even goed van links komen, zoals Indymedia die toch duidelijk tegen de kapitalisten zijn.  Trouwens bij een weblog, stelt men zich toch ook niet de vraag: Wie zit er achter, is het geen bedrijf?  Er zijn toch heel wat valse blogs?

LVB:
Er zijn inderdaad tussen de bloggers ook eendagsvliegen, maar die vliegen er al snel van tussenuit en vallen op.  Een echte blogger zal meestal ook zijn eigen naam gebruiken, tenzij hij om deontologische redenen een pseudoniem moet gebruiken, maar ook dan zal hij met dit pseudoniem een duidelijke stelling innemen.  Er zijn ook voldoende middelen om een stelling na te trekken en het zijn enkel niet kritische lezers die in die valse blogs normaal lopen en dan meestal ook maar eenmalig. 
Het grootste effect uit de blogs komt trouwens via de gekoppelde of import-blogs en wordt het ‘aggregateneffect’ genoemd: één blog-artikel wordt hergepubliceerd en geëchood en creëert een sneeuwbaleffect.

DD:
Maar er is toch een probleem om de echte van de fake te scheiden. Dat is toch niet te doen zonder een link naar de officiële site news.com?

LVB:
Veel hangt ook af van het aantal bezoekers.  Mijn site heeft zo’n 1000 à 2000 bezoekers per dag, wat aanzienlijk minder is dan bijvoorbeeld 'zattevrienden' die er meer dan 50.000 à 60.000 bezoekers op nahoudt, en die een soort tegencultuur voor de jeugd vormt.  Maar ik heb liever een publiek van 1.000 geïnteresseerde mensen van intellectueel niveau zoals hier in de zaal [zéér gevatte en rake opmerking aan de mensen te zien en te horen].

KT: Moet er dan een deontologie komen voor webloggers?

LVB:
Wel, eigenlijk de essentiële beperkingen bestaan wettelijk al volledig: geen laster en eerroof, geen racisme e.d.  Dit bestaat allemaal reeds, dus volgens mij hoeft er zeker geen extra deontologie worden opgelegd.
Een blog is ook persoonlijk.  Maar voor 100% blijft mijn boodschap aan de bloggers: “herontdek uw deontologie, die van woord en recht op wederwoord”.

DD:
In dit opzicht kan ik wel akkoord gaan.  Er zijn bloggers die beter zijn dan bepaalde beroepsjournalisten.  Dus ook ik vind niet dat er een deontologie moet komen.

LVB:
Elke blogger bepaalt zelf zijn deontologie.  Bovendien wordt de datum & tijd automatisch in de meeste blogs vanzelf vermeld.  Hoe dikwijls gebeurt het nu trouwens niet dat de klassieke media een artikel overneemt dat daarvoor al gelanceerd was in blogs.

KT:
Politiek.  Er is een scriptie in Nederland gemaakt met als conclusie dat “weblogs de politiek dichter bij de burger brengen”.  Er is meer en meer invloed van weblogs in de politiek.  Is dat geen gevaar?

LVB:
Het is nodig dat er een brede waaier bestaat aan informatie, zodat de lezer zelf zijn keuze kan maken.  In die zin vormen de BLOGS een noodzakelijke aanvulling.
[het is 21:09 h maar hier wordt het publiek ondanks het hoge intellectuele tempo ijzig stil en wordt een en al oor]
Als we denken aan Rathergate, waarbij een blogger op TV al snel zag dat de legerdocumenten van president Bush vals waren [nvdr: Legerdocument was met Word opgesteld en legerdienst gebeurde in de jaren zeventig toen die documenten met een typmachine werden gemaakt, DD & LVB zouden dit net zoals ik wellicht onmiddellijk gezien hebben, maar alleen LVB zou dit online hebben kunnen doorgeven], en als je ziet dat dit leidt tot een ontslag van vier werknemers van CBS, dan begrijp je wel welke invloed weblogs kunnen hebben en objectief kunnen informeren.  Het fungeert dus ook als een noodzakelijke correctie op de officiële berichtgeving.

DD:
Dat is inderdaad een voordeel van de weblogs.  Zo heb jij inderdaad zelfs al op de taalfouten gewezen van een journalist.  En dat houdt de klassieke journalisten op scherp.  Maar hetzelfde kun je ook zeggen van een gedrukte krant, waar de rubriek lezersbrieven dat ook altijd gedaan heeft.

LVB:
Nee, de lezersbrieven zijn altijd kort en samengevat, bij een blog wordt er online gepubliceerd en kan er continu weerlegd worden, wat niet kan bij een krant.  Iemand die hier zaken verkondigt die niet kunnen, wordt in een blog zeer snel ontmaskerd en dat geldt ook voor politieke zaken.  Wat bijvoorbeeld met opzettelijk aanpassen van de begroting gebeurde en de wijze waarop de pers hierover zweeg of zich niet kritisch opstelde, werd net wel gecorrigeerd en gehekeld in de blogs.  Daar komen ook groepen aan bod die met kennis van zaken opmerkingen aanbrengen en die dan kunnen weerlegd worden of uitgewerkt.

KT:  En het bronnengeheim?

LVB:

[nvdr: ik verwijs naar http://lvb.net/item/916 voor werkelijk detail hierover, want ik kan het niet beter beschrijven dan het zo uitgebreid op de weblog van Luc Van Braekel zelf staat.  Daar prefereert men ook de terminologie ‘bronnenbescherming’ boven ‘bronnengeheim’. Op die link hierboven staat overigens ook het officiële standpunt van Pol Deltour, secretaris van de Algemene Vereniging van Belgische Beroepsjournalisten, die aanwezig was in de zaal]

DD:
Wat betreft het bronnengeheim: iedereen is BLOGGER.  Van ons (nvdr: beroepsjournalisten) is het anders, want ik doe het voor het geld.
[de zaal wordt zeer tumultueus op dit moment en gaat duidelijk niet akkoord met deze stelling]

LVB:
En de onafhankelijkheid?  Als je bezoldigd wordt, ben je net niet meer onafhankelijk, want je kunt je niet permitteren zonder inkomen te vallen.

DD:
Ik geef toe, “als beroepsjournalist gaat de onafhankelijkheid zover als het blad, waarvoor je werkt, dat toelaat”, maar met een blogger weet je dat niet.

KT:
Denkt u dat de weblogs blijven bestaan?

LVB:
Het fenomeen blijft zeker bestaan.  Wel denk ik dat er wat evoluties merkbaar zijn.  Zo krijgen we wellicht binnen afzienbare tijd een opsplitsing van bijvoorbeeld:
· groeps-blogs (het samenbrengen van verschillende gelijkgeaarde blogs).  Bijv: http://www.brusseljournals.com/ en de gelijkgezinde site van http://inflandersfields.blogspot.com/ zijn sites waarbij informatie nu al wordt uitgewisseld;
· stadsblogs; al dan niet door of in samenwerking met de stad of gemeente of wel volledig in privé handen;
· socio-culturele weblogs;
· politieke weblogs en natuurlijk ook die van zattevrienden.be e.d., diverse weblogs van beroepsgroeperingen.
Het Laatste Nieuws haalt bijvoorbeeld dikwijls een artikel uit die zattevrienden.be.

DD:
Ik denk van niet.  Vrije radio’s e.d. zijn ook wel niet volledig weg, maar ze zijn toch over hun hoogtepunt heen.  Ze zullen ook evolueren naar een bepaald formaat (een krantenartikel is mooi gestructureerd; bij een weblog staat alles gewoon onder elkaar), en alleen de succesvolle weblogs zullen overschieten.  (Hij valt hier even in herhaling en haalt nogmaals de layout aan).

KT:
Valt in en acht de tijd rijp om de publieksvragen te laten stellen.

3. Publieksvragen

3.1 [vraag van mezelf]
Doordat ik als fiscalist zelf een van de oudste sites van België heb, was ik niet zo’n voorstander van weblogs.  Het is echter al een hele tijd dat ik qua fiscale topics niks meer vind in de geschreven pers, en sinds een maand lijkt ook De Tijd helemaal veranderd te zijn op dat vlak.  Wel heb ik hierdoor de weblogs ontdekt omdat ik daar ook collega’s vind waarmee we zeer snel en up to date informatie uitwisselen.  Ook in google vinden wij niet meer de informatie die wij nodig hebben, alleen verouderde informatie.  Komt dit door het feit dat er geen journalisten meer zijn die van fiscaliteit op de hoogte zijn, of is het gewoon een evolutie die volledig in het voordeel en in de richting van de weblogs gaat?

DD:
Ik zou enkel daarover artikels schrijven, als ik ervoor betaald zou worden.  Op het vlak van fiscaliteit valt het ook moeilijk om daar zelf op te vallen.

LVB:
Ik kan deze evolutie enkel toejuichen, maar het klopt dat ook mensen uit de beroepspraktijk zich gemakkelijker groeperen of praktijkinformatie uitwisselen via een weblog of forum.

3.2 Blijft een beroepsjournalist beschermd door zijn beroepspolis, zelfs al vermeldt hij teksten en doet hij uitspraken op een weblog?

Pol DELTOUR antwoordt hierop, omdat hij secretaris is van de beroepsfederatie en dus alle kennis daarvan aan boord heeft:

Hierbij zou ik het menselijke standpunt verkiezen.  Een journalist bij ons aangesloten, zal natuurlijk de hulpverlening en de service blijven genieten die wij geven.  Op voorwaarde dat hij niet te ver zijn boekje te buiten gaat en redelijk en voorzichtig blijft.

De vraag wordt doorgesteld naar het VJV-bestuur:

Ook Godelieve VAESEN intervenieert hierin en antwoordt resoluut dat webloggers natuurlijk onder dezelfde bescherming blijven.  Ook in het VJV is er een continue opvolging en ook in de interne werking is er controle op de naleving van de hoge kwaliteit van de VJV-journalisten, die echter dikwijls een hoge graad van praktijkkennis hebben doordat dit dikwijls slechts een bijberoep voor hen vormt.

3.3. Vraag naar de romantiek van de pers en de geschiedenis van de journalistiek.

LVB:
De romantiek ligt nu op een ander vlak.  Je hebt geen deadlines meer zoals vroeger, en het beeld van de blogger in ‘pyjama’ is een beetje het nieuwe symbool geworden van de blogger.  Er zijn dus wel duidelijk totaal andere charmes in de plaats gekomen van de vroegere.

DD:
De directe interactie met de lezers, dat is natuurlijk iets wat enorm fascinerend is.

4. Slotwoordje

Rudi Franssens besluit met de opsomming van een aantal puntjes:

· Onthoudt uit het gegeven dat we nieuws moeten blijven zoeken en dat we onafhankelijk moeten blijven in onze berichtgeving en moeten streven naar kwalitatieve journalistiek;
· Bedankt LVB en DD voor hun authentieke inbreng en voor hun vakkundige toelichting en laat hen een FNAC-geschenkcheque overhandigen zodat ze kunnen kiezen of ze iets van informatica dan wel iets van de geschreven pers aanschaffen;
· dankt het IPV en in het bijzonder Kurt Tuerlinckx voor de accommodatie en het moderatorschap;
· Besluit met het nieuwsartikel uit GvA dat er minder bierproducten worden verkocht en dit dus gecompenseerd kan worden in de kelderverdieping.

Op deze wijze wordt het debat afgesloten om 21:46 h.  Beneden werd het echter nog heel wat later, en ook nadien bleven we met een groepje nog wat plakken bij de geburen om de prachtige avond te verteren.

Alle niet aanwezige VJV’ers hebben echt iets unieks gemist! Zelfs al ben ik free lance journalist voor meestal zeer gespecialiseerde fiscale en economische topics, ik heb van elke minuut met volle teugen genoten!

VAN BELLE Jean Marc
VJV-journalist; Boekhouder-Fiscalist BIBF203-385

28 oktober 2005